چرا ارزها ارزش دارند؟

یک ارز در صورتی قابل استفاده است که ذخیره ارزش باشد. به عبارت دیگر، باید به این اطمینان رسید که ارزش آن در میان جامعه صفر نمی‌شود. بسیاری از جوامع در طول تاریخ، از کالاها یا فلزات گران‌بها به عنوان ابزار پرداخت استفاده می‌کردند، زیرا از ارزش نسبتاً پایداری برخوردار بودند. به جای آنکه افراد مقادیر سنگینی از دانه‌های کاکائو، طلا و یا سایر ارزهای اولیه را برای معاملات حمل کنند، سرانجام جوامع تصمیم گرفتند از ارزهای جدید به عنوان یک جایگزین استفاده کنند. با این وجود، قابل استفاده بودنِ بسیاری از ارزهای اولیه، قابل اطمینان بودنِ آن‌ها، ساخته شدن از فلزاتی با ماندگاری طولانی و ریسک کم در ارتباط با کاهش ارزش، باعث می‌شد تا همچنان مورد استفاده قرار بگیرند.

در عصر مدرن، ارزهای جدید غالباً شکل اسکناس‌ به خود گرفته‌اند که ارزش حقیقی و ذاتی آنها به اندازه سکه‌های قدیمی که از فلزات گرانبها ساخته می‌شدند، نیست. البته اکنون بیشتر افراد پرداخت‌هایشان را از طریق اینترنت یا همان ارزهای الکترونیکی انجام می‌دهند که مانند همان اسکناس‌ها هستند با این تفاوت که به جای فیزیکی بودن، توسط دولت‌ها روی سرورهای کامپیوتری ایجاد می‌شوند.

زمانی اسکناس‌ها دارای پشتوانه طلا بودند. یعنی به اندازه همان مقدار پولی که دولت چاپ می‌کرد، در خزانه طلا ذخیره می‌شد. اما پس از خارج شدن ایالات متحده از قانون استاندارد طلا در سال ۱۹۷۰، اکنون حدود ۵۰ سال است که تقریباً تمام ارزهای دولتی موجود، هیچ‌گونه پشتوانه‌ای ندارند و به همین دلیل به آن‌ها فیات (به معنای بدون پشتوانه) می‌گویند. ارزهای فیات به‌وسیله دولت عرضه شده و توسط هیچ کالایی پشتوانه‌سازی نمی‌شوند.

ارزش یک ارز فیات تنها به این دلیل است که افراد با اعتماد به یک کشور، دولت یا حکومت از ارز آن برای مبادلات خود استفاده می‌کنند. در واقع بر اساس قرارداد، اشخاص و دولت‌های طرفین معامله، یک چیز را به عنوان ارز قبول می‌کنند. اگر مردم دنیا تصمیم بگیرند که از یک ارز استفاده نکنند، کاملا بی ارزش می‌شود.

کمیابی، بخش‌پذیری، کاربرد، و انتقال‌پذیری

یک ارز موفق جدا از این سوال که آیا ذخیره ارزش است یا خیر، باید خصوصیت‌های مربوط به کمیابی، بخش‌پذیری، کاربرد، انتقال‌پذیری، پایداری، و جعل‌ ناپذیری را دارا باشد. اما این مفاهیم به چه معناست؟

–۱ کمیابی

حفظ ارزش یک ارز در گرو عرضه آن است. عرضه و چاپ زیاد پول می‌تواند سبب افزایش شدید قیمت کالاها شود که به آن «تورم» می‌گویند. عرضه کم پول نیز می‌تواند سبب به وجود آمدن مشکلات اقتصادی شود که آن «تورم منفی» می‌گویند. مکتب پولگرایی مفهومی از اقتصاد کلان است که هدف آن پرداختن به نقش عرضه پول در سلامت و رشد (یا نقش فقدان آن) در اقتصاد یک جامعه است.

در مبحث ارزهای فیات، اکثر دولت‌ها در سراسر جهان برای کنترل کمیابی به چاپ پول روی می‌آورند. دولت‌ها برای حفظ رشد اقتصادی به صورت عمدی تورم ایجاد می‌کنند و با چاپ پول بیشتر باعث کاهش ارزش پول می‌شوند. برای مثال در ایالات متحده، این نرخ بطور تاریخی در حدود ۲ درصد متغیر بوده است. البته تورم بیش از اندازه، مانند چیزی که در ونزوئلا در حال رخ دادن است، موجب فروپاشی اقتصادی می‌شود.

-2 بخش‌پذیری

ارزها قابل تقسیم به واحدهای کوچکتر هستند. بدین ترتیب برای اینکه یک سیستم واحد ارزی به عنوان ابزار معامله بین انواع کالاها و ارزش‌ها در یک اقتصاد عمل کند، باید انعطاف‌پذیریِ مرتبط با این تقسیم‌پذیری را داشته باشد. ارز باید به اندازه کافی قابل تقسیم باشد، تا بتواند جوابگوی ارزش هر کالا و خدماتی که در کل نظام اقتصادی عرضه می‌شود، باشد. به عنوان نمونه، دلار خود به واحد کوچکتری به نام سنت تقسیم می‌شود.

۳– کاربرد

یک ارز برای نفوذ در جامعه باید کاربرد داشته باشد. افراد باید بتوانند با اعتماد کامل، از واحدهای ارزی برای پرداخت هزینه کالاها یا خدمات استفاده کنند. این نخستین دلیل گسترش ارزها در درجه اول است؛ به این ترتیب، مشارکت‌کنندگان در این امر می‌توانند از معامله مستقیم و پایاپای برای کالاها خودداری کنند. کاربرد همچنین جابه‌جایی آسان ارزها از مکانی به مکان دیگر را فراهم می‌آورد. فلزات گرانبها و کالاها در تامین این ویژگی با مشکلاتی رو به رو هستند.

۴– انتقال‌پذیری

ارزها برای کاربردی بودن باید به راحتی بین اعضای یک جامعه اقتصادی منتقل شوند. در خصوص ارزهای فیات، این بدان معناست که واحدهای ارزی باید در اقتصاد یک کشور و همچنین اقتصاد بین‌الملل از طریق صرافی‌ها و بازارهای مرتبط قابل انتقال باشند.

۵– پایداری

یک ارز باید حداقل‌ها در خصوص ویژگی پایداری را داشته باشد. سکه‌ها و یا اسکناس‌های امروزی از موادی ساخته شده‌اند که چندان برای تامین این ویژگی مناسب نیستند؛ زیرا به راحتی پاره می‌شوند، آسیب می‌بینند، از بین می‌روند، یا با گذشت زمان تخریب و غیرقابل استفاده می‌شوند.

۶– جعل‌ناپذیری

همانطور که یک ارز باید پایدار باشد، برای موثر باقی ماندن باید جعل کردن آن نیز دشوار باشد. اگر اینگونه نباشد، افراد تبهکار به راحتی می‌توانند با اسکناس‌های جعلی سیستم ارزی را مختل کنند و از این طریق بر ارزش ارز تاثیر منفی بگذارند.